İnsanlar doğar, büyür, yaşar ve ölüm gerçekleşir. İnsan ömründe en sıkıntılı ve izahı zor konulardan biri ölümdür. Günlük konuşmalarda dahi bahsedilmek istenmeyen bir konunun çocuklara izah edilmesi oldukça güçtür. Peki, çocuklara nasıl anlatılır?
İçindekiler
Çocuklara Ölüm Nasıl Anlatılır?
Çocuklar, çok küçük yaşlardan itibaren televizyonda, çevresinde ya da hikâye kitaplarında kelimeyi çok sık duyarlar. Duydukları bu kelimenin ne anlama geldiğini bilmezler. Sağlıklı bir şekilde algılanması için bu konuyu uygun bir dille çocuğa anlatmak gerekir. Çocuk ölüm kelimesi ile karşılaşmıştır. Sadece kelimenin içeriğini bilmemektedir.
Çocuklar anne ve babalarının her şeyi bildiğini düşünürler. Çocuklar soru sorduğunda geçiştirilmemeli ya da konuya sessiz kalınmamalıdır. Geçiştirilen ve sessiz kalınan konularda çocuk konuşulmaması gerektiğini düşünür. Çocuk sorduğu soruya karşılık alamaz ise kötü bir konu olduğunu düşünür. Hatta ebeveyn çocuğun bu konu ile ilgili ne kadar bilgi sahibi olduğunu anlamak için soru sormalıdır.
Çocuklar Ölümü Hangi Yaşta Tanır?
Çocukların yaş ve gelişim düzeyleri doğrultusunda anlatılmalıdır. Çocuklar soyut düşünme aşamasına hemen ulaşamazlar.
Çocuklar 3 ve 6 yaş arası bu konuyla ilgili konuları merak ederler. Seyrettikleri çizgi filmlerden, televizyondan, hikâye kitaplarından duydukları kavramdır. Sadece kelime olarak bildikleri bu kavramı tanımlamak isterler. Bu dönem hayatı ve çevreyi algılama, olayları takip etme zamanıdır.
3-6 yaş arası çocuklar öldükten sonra ölen kişilerin geri geleceğini zannederler. Oyunlarında dahi öldürdükleri kişileri hemen canlandırırlar. Bu konuda konuşmalarını dinlemek en yerinde davranış olacaktır.
6 yaş üstü çocuklar ise yaşlı ve hasta insanların öleceğine inanırlar. Gençlerin ölmesini kabullenemezler. 6 yaşından sonra bazı olayların farkına varmaya başlarlar.
9 yaşından sonra çocuklar bu gerçeği algılamaya ve kabul etmeye başlarlar. Anne ve baba ölümü onlar için felakettir.
10-12 yaşından sonra ise tamamen toplum kurallarını ve soyut kavramları çocuk kabul eder. Her yaş döneminde sevdiklerini kaybetmek etmek üzüntü verir.
Çocuklar ölüm gerçeğinin farkında olan varlıklardır. Her konu doğru ve mantıklı anlatıldıktan sonra olayları rahat kabul ederler.
Çocuklarla Ölüm Nasıl Konuşulur?
Çocuklar ölümü merak edip sorduğu zaman konuşulmalıdır. Ölümü kabullenmesi için hayvanların yaşamlarından örnekler verilebilir.
Konuşma oldukça sakin, sahiplenici ve açık olmalıdır. Önemli olan çocuğa ölümle ilgili yanlış mesajlar vermemektir. Ölüm kendi adı ile anlatılmalıdır. Uykuda, dinleniyor, toprağa gitti vs. kavramlar kullanılmamalıdır. Çocuk uykudan, topraktan nefret edebilir. Bunlara tepki geliştirebilir.
Kavramı çocuğun yaşına uygun anlatılmalıdır. Gereksiz detaylardan kaçınmalıdır. Çocuklar her şeyi tekrar tekrar sorarlar. Tekrar tekrar anlatmaktan çekinmemek gerekir. Anlatılanların da birbiriyle tutarlı olması gerekir. Çocuklara sağlıklı bilgi verilmediği zaman bu konuda fobiye kapılırlar. Bu durumu kabullenmek istemezler. Ölümle ilgili konularda çocukların yetişkin gibi davranış sergilemesi beklenmemelidir.
Sevdiklerinin Ölümü Çocuğa Nasıl Anlatılmalıdır?
Her aile ölüm gerçeği ile karşı karşıyadır. Kimse sevdiklerini kaybetmek istemez. Çocuklar sevdiklerine daha masum ve temiz duygularla bağlanırlar. Sevdiklerini kaybetmek istemezler. Her aile ölüm haberini aile yakınlarına farklı şekilde haber verebilir. Çocuklara bu güç durum haber verileceği zaman daha dikkatli olmak gerekir.
Sevdiği biri öldüğü zaman çocuk bir şeylerin ters gittiğinin farkındadır. Öldüğünün söylenmesi gerekir. Bu haberi sevdiği, değer verdiği ebeveyni tarafından yalnız bir yerde anlatılmalıdır. Çocuk bu zor anları hiçbir zaman unutmaz.
Haber esnasında çocuklara sakin ve yumuşak yaklaşmak gerekir. Kişi bir rahatsızlıktan dolayı öldüyse bu hastalık olarak izah edilmelidir. Çocuğun duygularını ifade etmesine izin verilmelidir. Sorduğu sorulara mantıklı cevaplar verilmelidir.
Çocuklar bu dönemde büyüklerin yaşadığı depresyondan da etkilenirler. Öldükten sonraki ritüeller çocuğa anlatılmalıdır. Cenaze törenin yapılacağı, insanların geleceği ve bazı dini merasimlerin olacağı izah edilmelidir. Bu süreçlere katılması sağlanmalıdır.
Ölmenin gerçeğinin tüm canlılar için geçerli olduğu söylenmelidir. Bir gün sevdiklerimizle buluşacağımız anlatılabilir. Özlem duygusunun çok insani bir duygu olduğu anlatılmalıdır.
Çocuklarda üzüldükleri zaman depresyona girerler. Alt ıslatma, kekemelik, öfke, suçluluk, konuşmama, uykusuzluk, yeme problemi, korku, okul başarısızlığı vs gibi davranış bozuklukları sergileyebilirler. Ölme haberini duysalar da normal oyunlarına devam ederler. Hatta üzüntülerini erteleme durumuna da girebilirler.
Çocukların ölme haberinden sonraki davranışları takip edilmelidir. Bu dönemdeki üzüntülerini daha sağlıklı bir şekilde atlatmak için uzmana başvurmak daha yararlı olur.
